Pierwszy biwak z dzieckiem w lesie
Pierwszy biwak z dzieckiem w lesie – dla jednych to naturalny krok, dla innych ogromne wyzwanie pełne pytań i obaw. U nas z Mają było gdzieś pośrodku. Las zawsze był naszym miejscem, ale noc w namiocie to zupełnie inna bajka niż popołudniowy spacer. Pamiętam te wszystkie pytania, które kłębiły mi się w głowie: Czy nie jest za mała? Co jeśli się przestraszy? Co zabrać? Jak to w ogóle zorganizować? Dzisiaj, po kilku latach wspólnego biwakowania, wiem jedno – najlepsze przygody zaczynają się od pierwszego kroku.
W tym artykule podzielę się tym, czego nauczyłem się podczas naszych leśnych przygód. Pokażę Ci jak krok po kroku przygotować dziecko (i siebie) do pierwszej nocy w lesie – od oswajania natury, przez planowanie i ekwipunek, aż po bezpieczeństwo na miejscu. Bez strachu, bez presji, za to z dużą dawką praktycznych wskazówek.
Po pierwsze – zero presji
Decyzja o tym, czy dziecko pójdzie z nami na swój pierwszy leśny biwak musi wyjść od niego. Oczywiście możemy dziecku to zaproponować, jednak w żadnym razie nie możemy w tym aspekcie nikogo zmuszać, a tym bardziej dziecka. Nawet jeśli nasze dziecko lubi spacery czy też inne aktywności na łonie natury, nie oznacza to od razu, że spędzanie nocy w lesie będzie dla niego czymś przyjemnym.
Las to miejsce, które trzeba poznać, zrozumieć i oswoić się z nim
Żeby to zrobić trzeba spędzić trochę czasu w jego bliskości i poznać jego mieszkańców. W tym przypadku wystarczy zacząć od krótkich spacerów i z czasem wydłużać dystans, a tym samym czas spędzony w głębi lasu. I nie chodzi o to, by od razu zabierać dziecko za drugi koniec świata do dzikiej dżungli. W tej roli dobrze sprawdzi się miejski czy podmiejski las. Z biegiem czasu zobaczysz, czy dziecko przejawia chęć pójścia na kolejny spacer. U nas to wyglądało naturalnie – las od zawsze był naszym miejscem, a kiedy na świat przyszła Maja, po prostu dołączył do nas kolejny leśny ludek.
Nie hamuj ciekawości dziecka
Dzieci z natury są ciekawskie, także nie hamuj jego ciekawości. Niech podąża za nią i odkrywa ten piękny świat we własnym tempie. Mając oczywiście na względzie poszanowanie natury. Niech ma świadomość, że las jest domem zwierząt, a my jesteśmy tu gośćmi i tak musimy się zachowywać, z szacunkiem dla jego domowników. Las to nie szkolne boisko, gdzie możemy krzyczeć wniebogłosy. Z resztą będąc względnie cicho, las może odkryć przed nami jeszcze więcej. Możemy z dzieckiem usiąść pod drzewem i wsłuchiwać się w odgłosy dobiegające, gdzieś z wysokiej korony drzew. Cudownie jest poczuć dzięcioła, wręcz na własnej skórze. Wystarczy zlokalizować drzewo, na którym drąży dziury i przytulić się do jego pnia. Drgania są przenoszone są przez całą wysokość drzewa. Gdy pierwszy raz tego spróbowaliśmy zamurowało nas jakie to piękne. To właśnie kwintesencja bliskości z naturą – dobrze jest poczuć ją wszystkimi zmysłami.
Nie traktuj spaceru z dzieckiem jako zamiennika dla twojego treningu
To ma być przede wszystkim zabawa dla dziecka i czas nim spędzony. Jak chce się zatrzymać i pogrzebać patykiem w ziemi – to świetnie. Patyki, liście, szyszki, żołędzie itp. mogą być dla dziecka najlepszą zabawką. Oczywiście w tej całej zabawie kluczowe jest, by szanować naturę. Nie może być tak, że dziecko dla zabawy łamie gałęzie, czy zrywa liście z drzew. W lesie jest mnóstwo zrzuconych przez wiatr skarbów, także nie ma potrzeby niczego zrywać – wystarczy rozejrzeć się dookoła i spojrzeć pod nogi. A jeśli lubisz na sportowo spędzać czas, taki spacer może być dla ciebie aktywną regeneracją po treningu.
A co z nocą?
Noc w lesie to zupełnie inny wymiar. Część zwierząt jest aktywna za dnia, inne buszują nocą. Z nocnym lasem także musimy się oswoić. Jednak nie skacz od razu na głęboką wodę. Zacznij od wieczornych spacerów – wyjdźcie godzinę przed zachodem słońca i obserwujcie, jak las zasypia. Potem zostańcie do zmierzchu. Następnym krokiem może być spacer z latarkami, ale z powrotem do domu na sen. Dziecko bardzo szybko odkryje, że w nocy pozornie uśpiony las tak naprawdę tętni życiem. Z uwagi na to, że w nocy jest większa cisza nasze zmysły stają się wyczulone na każdy najmniejszy szelest, których w lesie nie brakuje. Tak samo jak musimy przyzwyczaić dziecko do nocnych odgłosów, tak samo powinno się stopniowo oswajać z ciemnością. Korzystając z latarek czy czołówek dobrym pomysłem jest spacerować przy pierwszym trybie natężenia światła lub włączając tryb światła czerwonego, wtedy oczy przyzwyczajają się do ciemności. Nie ma potrzeby rozświetlać od razu całego lasu. W zupełności wystarczy, że dostrzeżemy w ciemności korzeń, który pojawia się na naszej drodze.
Po drugie – planowanie
Jeśli dziecko zadaje Ci pytanie: „tatuś, kiedy pójdziemy spać do lasu?”. To oczywisty znak, że należy przejść do kolejnego etapu. Wybierając się na wakacje, wyprawę rowerową czy trekking podstawą jest planowanie. Ustalamy termin i miejsce, do którego się udajemy, wytyczamy trasę jaką będziemy podążać. Zapoznajemy się z atrakcjami po drodze, infrastrukturą. Sprawdzamy warunki atmosferyczne, analizujemy możliwe środki lokomocji. Nie inaczej jest z biwakiem – to trzeba dobrze przemyśleć i zaplanować. Istotne jest, by do poszczególnych etapów włączyć też nasze dziecko – w końcu jesteśmy zespołem, a co za tym idzie powinno mieć też w tym swój udział.
Leave No Trace
O szacunku do natury już kilkukrotnie wspomniałem w pierwszym punkcie i jest to dla nas naturalne i oczywiste. Ale warto tu powiedzieć także o zasadach, którymi powinniśmy się kierować spędzając czas blisko natury. Chcesz nauczyć dziecko szacunku dla natury? Zacznij od zasad Leave No Trace – nie zostawiaj śladów. Las to dom dzikich zwierząt, a my jesteśmy tu tylko w gościach. Pokażcie dziecku, że po waszym wyjeździe miejsce powinno wyglądać tak, jakbyście tam w ogóle nie byli. Żadnych śmieci, żadnych złamanych gałęzi, żadnych wyrwanych roślin. To prosta lekcja, ale buduje w dziecku odpowiedzialność za środowisko na całe życie. Po szczegóły zapraszam do świetnego artykułu na blogu Łukasza Supergana.
Miejsce biwaku i logistyka
W przypadku biwaku w lesie, nie możemy sobie po prostu wejść do internetu i zarezerwować noclegu jak w to ma miejsce w momencie wyjazdu w góry, gdzie z wyprzedzeniem rezerwujemy nocleg w schronisku. Oczywiście internet będzie tu bardzo pomocny. W pierwszej kolejności powinniśmy zastanowić się w jakiej mniej więcej lokalizacji chcemy zanocować. Na pierwszy biwak polecam, by wybrać miejsce względnie blisko naszego domu. Nie chodzi tu o to, by rozbijać się gdzieś w miejskim lesie, ale w miejscu gdzie dotarcie nie zajmie nam całego dnia.
Program Zanocuj w lesie
W Polsce nie możemy po prostu wejść do lasu i rozbić namiotu gdzie chcemy – to nielegalne. Ale spokojnie, Lasy Państwowe mają dla nas rozwiązanie – program Zanocuj w lesie. W 2019 roku Lasy Państwowe uruchomiły pilotażowy program, a dwa lata później – w 2021 roku – wprowadzono go na stałe i objął znaczną część nadleśnictw. Dla wszystkich chcących biwakować w lasach udostępnionych jest obecnie ponad 600 tysięcy hektarów w 425 nadleśnictwach. Dostępna jest strona Bank Danych o Lasach, a także aplikacja mobilna, w której możemy zlokalizować takie obszary w naszej okolicy. Szczegóły programu znajdziecie tutaj. Od niedawna także na stronie mapa-turystyczna jest dostępna do włączenia warstwa „Zanocuj w lesie” zaznaczająca na mapie takie obszary.
Jak wybrać konkretne miejsce?
Teraz moja ulubiona część planowania – szukanie idealnego miejsca. Przeglądamy mapy, zdjęcia satelitarne, sprawdzamy dojazd. Mapy Google są świetnym narzędziem, ale w terenie lepiej sprawdzają się dedykowane mapy turystyczne. Dla leśnych ścieżek polecam mapy.com (wcześniej znane jako mapy.cz), a jeśli planujesz marsz oznakowanymi szlakami (zwłaszcza w górach) – mapa-turystyczna.pl jest idealna. Jeśli macie czas i możliwość, zróbcie przed biwakiem krótką wycieczkę rozpoznawczą w wybrane miejsce. Zobaczcie je na żywo, sprawdźcie czy jest tak atrakcyjne jak na mapie, a przy okazji dziecko oswoi się z trasą i miejscem. Wieczorem w namiocie będzie mu łatwiej zasnąć w otoczeniu, które już zna z dziennego spaceru.
Transport
Gdy już wytypujesz atrakcyjny obszar, zastanów się jak tam dotrzecie. Możliwości są różne: auto, autobus, rower, a nawet pieszo. My z córką najczęściej jedziemy pociągiem – dla niej to już część przygody. Zazwyczaj ze stacji do miejsca biwaku zostaje nam jeszcze kilka, czasem kilkanaście kilometrów marszu. Ale to plus – mamy solidny spacer w nogach.
Alternatywne miejsce biwaku
Twoje wymarzone miejsce może być zajęte, zniszczone przez niedawną wichurę albo po prostu rozczarowujące na żywo. Zanim wyruszycie, zaznacz sobie na mapie 2-3 alternatywne lokalizacje w promieniu 1-2 km od pierwotnego miejsca.
Ekwipunek
Szałas z patyków i posłanie ze świerkowych gałęzi? Brzmi bajkowo, ale zostawmy to na zabawę podczas spacerów. Na nocleg bierzemy sprawdzony turystyczny sprzęt. Żeby było przyjemnie, dziecko musi czuć się komfortowo. To nie znaczy, że musisz tworzyć pięciogwiazdkowy hotel w lesie. Co dokładnie?
Plecak dla dziecka
Jeśli Twoje dziecko ma przynajmniej 3-4 lata, powinno mieć swój osobisty plecak. Nie musi być wielki – 10-15 litrów w zupełności wystarczy. Ważne, żeby miał regulowane szelki i był wygodny. Co tam pakujemy? Kluczowa rzecz: ukochana przytulanka – bez niej żaden biwak nie wypali. Dalej: bidon z wodą, jakaś przekąska (kanapka, batonik, żelki, owoce), chusteczki higieniczne i czołówka (przyda się wieczorem). U nas w plecaku córki zawsze jest też kilka dodatkowych rzeczy: folia NRC, gwizdek, lornetka do podglądania przyrody.
Odzież i obuwie
Odzież to Twoja pierwsza linia ochrony przed warunkami atmosferycznymi. Zakładam, że pierwszy biwak planujesz latem, ale nawet wtedy musisz być przygotowany na różne warunki – wieczory w lesie potrafią być zaskakująco chłodne. Podczas marszu dziecko powinno mieć na sobie lekką, oddychającą koszulkę (syntetyk lub merino, unikaj bawełny) i koniecznie rozchodzone buty trekkingowe. Nowe buty to prosta droga do pęcherzy i zepsutego biwaku. W plecaku pakujemy zapas: ciepłą piżamę lub dres na noc, 2 pary skarpet, bieliznę na zmianę. Zawsze mam też ze sobą czapkę, rękawiczki i buffa – nawet latem. Wieczorem się przydadzą. Obowiązkowo bierz warstwę docieplającą (polar, softshell lub kurtka puchowa) – ubieramy ją na postojach i wieczorem w biwaku. Jeśli prognoza przewiduje deszcz, dodaj kurtkę lub poncho i spodnie przeciwdeszczowe.
Zasada cebulki: Ubieraj dziecko warstwami. Ciepło? Zdejmujemy jedną. Chłodno? Dokładamy. To prosty sposób na zarządzanie temperaturą ciała i uniknięcie przegrzania podczas marszu czy wychłodzenia na postojach.
Namiot
Opcji na schronienie jest wiele – tarp, hamak z moskitierą, bivvy – ale na pierwsze biwaki z dzieckiem polecam klasyczny namiot turystyczny. Daje komfort, prywatność i przede wszystkim poczucie bezpieczeństwa. A to jest kluczowe, gdy dziecko ma nocować w lesie po raz pierwszy. Jaki namiot wybrać? Nie musi być ultralight za kilka tysięcy złotych. Wystarczy przyzwoity namiot turystyczny na 2-3 osoby – nawet jeśli jesteście we dwoje, dodatkowe miejsce na plecaki i rozkładanie się jest na wagę złota. Ważne, żeby nie był przesadnie ciężki (2,5 kg to dobra granica) i żeby miał przedsionek na buty i mokry sprzęt. My z córką mamy już wysłużony prosty namiot z marketu, który świetnie się sprawdzał przez kilka lat.
Materac dmuchany, karimata
Izolacja od podłoża to podstawa, bez tego nawet najcieplejszy śpiwór nie wiele nam da. W naszym przypadku wybieram materac dmuchany z uwagi na niską wagę, ale przede wszystkim jest niewielki po spakowaniu. Ewentualnie mata samopompująca. Z córką mamy materace o współczynniku izolacji R-value 4.
Śpiwór
Dobry śpiwór to gwarancja spokojnej nocy – zarówno dla dziecka, jak i dla Ciebie. Nawet letnie noce w lesie potrafią być zaskakująco chłodne, zwłaszcza pod ranem. Wybierając śpiwór zwróć uwagę na temperaturę komfortu – to najniższa temperatura, w której kobieta może komfortowo przespać całą noc. Na letnie biwaki wystarczy śpiwór z komfortem około 5-10°C, ale jeśli planujesz wyjazdy wiosną czy jesienią, postaw na coś cieplejszego (komfort 0°C lub niżej). Z mojego doświadczenia dobrym wyborem będzie śpiwór typu mumia, który przyjemnie nas w nocy otula. Na ten moment używamy śpiworów syntetycznych. Poza ubraniami do spania, śpiwór to najważniejsza rzecz, która ma nam zapewnić spokojny sen, dlatego spakuj wszystko w wodoodporne worki lub w grube worki na śmieci – nawet jeśli plecak ma pokrowiec przeciwdeszczowy, lepiej dmuchać na zimne. Mokry śpiwór to koniec zabawy.
Higiena
Las to nie spa, ale podstawowa higiena jest ważna – zwłaszcza z dzieckiem. Spakuj: biodegradowalny płyn do mycia – działa jako mydło, szampon i płyn do naczyń w jednym, szczoteczki do zębów i pasta, chusteczki nawilżane, higieniczne (biodegradowalne, jeśli możesz). Mały ręcznik z mikrofibry (szybko schnie, mało waży) i papier toaletowy w wodoodpornym worku. Jeśli planujemy dłuższy marsz warto zapakować do kosmetyczki sudocrem.
Pamiętaj: myj się i zmywaj naczynia co najmniej 50 metrów od źródeł wody, żeby nie zanieczyszczać strumieni. Resztki jedzenia i brudną wodę wylej do dołka w ziemi, z dala od namiotu.
Apteczka pierwszej pomocy
Mała apteczka podróżna to rzecz, której nigdy nie chcesz użyć, ale zawsze musisz mieć. Jest to rzecz bardzo indywidualna i powinna być dopasowana do naszych potrzeb. Nie potrzebujesz walizki pełnej leków, wystarczy podstawowy zestaw: plastry w różnych rozmiarach, bandaż elastyczny, gaziki sterylne, środek odkażający (spray lub chusteczki), pinceta (do usuwania kleszczy – to priorytet). Przydatna może też być sól fizjologiczna, do przemycia oka na wypadek kiedy do oka wpadnie nam ciało obce. Dodatkowo leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe dla dziecka (syrop lub czopki), a także wszelkie leki, które aktualnie przyjmujemy. Krem z filtrem UV (nawet w lesie słońce potrafi dać w kość) i środek na komary i kleszcze.
Jedzenie i woda
Na pierwszy biwak możesz obejść się bez gotowania – kanapki i przekąski to rozsądny plan. Ale jeśli chcesz coś ciepłego, chociażby napić się wieczorem gorącej herbaty, wystarczy prosta kuchenka gazowa z kartuszem, kubek stalowy 0.5-1 L, do tego łyżka z kuchennej szuflady. Owsianka na śniadanie – bezcenne. Ognisko zostawcie na kolejne wyprawy – na start kuchenka gazowa jest prostsza i bezpieczniejsza z dzieckiem. Poza tym jeśli chodzi o ognisko to należy się zapoznać z informacjami na stronie danego nadleśnictwa i zweryfikować gdzie jest możliwość palenia ogniska. Ja zdecydowanie preferuję kuchenkę.
Co do wody – na pierwszy biwak najprościej wziąć ją ze sobą w bidonach lub butelkach. 2 litry na osobę to absolutne minimum, zwłaszcza w upały. Jeśli planujesz dłuższy pobyt i w okolicy jest źródło wody (strumień, potok), możesz uzupełnić zapasy, ale koniecznie przegotuj wodę, użyj specjalnego filtra lub użyj tabletek do uzdatniania – niefiltrowana woda leśna może być pełna bakterii i pasożytów.
Nie zapomnij o workach na śmieci – zabierz wszystko ze sobą, zostawiając las w takim stanie, w jakim go zastałeś.
Nawigacja
Podstawą jest naładowany telefon z aplikacjami i wgraną trasą, mapa papierowa terenu i oczywiście kompas. Jeśli masz telefon to koniecznie należy zabrać power bank.
Zestaw naprawczy
Coś może się rozkleić lub urwać – czy to sznurowadło czy jakaś dziura w materacu. Mały zestaw naprawczy ratuje sytuację i zmieści się w saszetce wielkości portfela. Koniecznie: taśma power tape, kilka metrów sznurka, try tytki, scyzoryk lub multitool.
Zestaw awaryjny
Ja w moim niewielkim zestawie mam zawsze krzesiwo, zapalniczkę, awaryjną rozpałkę, scyzoryk, latarkę, dodatkowy gwizdek, poza tym, który mamy na szyi w trakcie wędrówki, dodatkowa folia NRC poza tą w apteczce i awaryjne bivi.
Dodatkowe drobiazgi
Warto też zabrać niewielkich rozmiarów grę, może karty. Bajki na dobranoc nie muszę zabierać, bo akurat jestem niezły w wymyślaniu na żywo bajek dla mojej córki. Przyda się też aparat, w przypadku kiedy tak jak ja nie korzystacie z tego w smartfonie. Dobrym pomysłem jest spakowanie niewielkiej zwijanej torby, która świetnie się sprawdzi w razie dodatkowych zakupów po drodze. I na koniec niewielka mata do siedzenia, żeby nie siadać na mokrej trawie czy wilgotnej ziemi.
Pogoda
Sprawdzaj prognozę kilka dni przed wyjazdem i jeszcze raz tuż przed wyruszeniem. Na pierwszy biwak wybierz stabilny okres – najlepiej latem, z ciepłymi nocami i bez prognozowanych burz. Lekki deszcz to nie problem, ale burza z silnym wiatrem już nie jest zabawą dla dziecka. Sprawdź też temperaturę nocną – nawet latem las potrafi być zaskakująco chłodny. Upewnij się, że śpiwory są odpowiednio ciepłe. Warto także zainstalować w telefonie aplikacji pogodowe, by móc na bieżąco śledzić warunki pogodowe.
Próbny biwak w kontrolowanych warunkach
To punkt obowiązkowy – niezależnie od tego, czy jadę daleko, czy rozbijam się w lesie za miastem. Tym bardziej, gdy biorę nowy sprzęt lub wybieram się z dzieckiem po raz pierwszy.
Co to znaczy kontrolowane warunki?
Ogród, działka, a nawet duży balkon – wystarczy miejsce na namiot. Kluczowe: róbcie to razem z dzieckiem. Niech pomoże rozłożyć namiot, sprawdzi śpiwór, pozna swoje „nocne królestwo”. Jeśli w środku nocy okaże się, że coś jest nie tak (za zimno, niewygodnie, strach), po prostu wracacie do domu. Zero stresu. Taki test pozwala sprawdzić czy wszystko działa i czy niczego nie brakuje. Poza tym – taki test może ujawnić zbędne rzeczy, które tylko obciążałyby plecaki w prawdziwym terenie.
W naszym przypadku mamy do dyspozycji duży ogród u teściowej, który jest świetnym miejscem na tego typu testy. Był rok 2021, rozbiliśmy się z widokiem na porzeczki. Maja jak wtuliła się w małpeczkę w śpiworze bardzo szybko zasnęła. To był początek naszej wspólnej przygody.
Po trzecie – bezpieczeństwo
Bezpieczeństwo to aspekt, który dotyka wszystkich obszarów tu wymienionych i jest nieodłączną częścią planowania. Niemniej jednak wydzieliłem to jako osobny punkt, by zwrócić na to szczególną uwagę. Oczywiście nie dotyczy to tylko biwaku z dzieckiem, ale każdego przedsięwzięcia jakiego się dotykamy w życiu.
Poinformowanie bliskich
Zanim wyruszymy koniecznie musimy poinformować bliskich dokąd i na jak długo się wybieramy. Dobrze jest też przekazać planowaną trasę dotarcia do celu. A na miejscu jeśli to możliwe wysłać lokalizację naszego biwaku. W razie jakichkolwiek problemów mama wie gdzie jesteśmy. Ta procedura to właściwie nasz codzienny nawyk, nawzajem informujemy się gdzie wychodzimy i na jak długo, niezależnie czy jesteśmy w mieście czy wybieramy się na dłuższe wypady.
Plan awaryjny
Plan taki obejmuje wiele zagadnień – od zaplanowania alternatywnych drug dotarcia do celu, poprzez dobór odpowiedniego sprzętu awaryjnego. Zaplanowania odpowiednich procedur na wypadek konkretnych sytuacji. Na tym etapie zastanawiamy się też jak daleko z miejsca biwaku będziemy mieli do najbliższej miejscowości, gdzie ewentualnie możemy zwrócić się po pomoc. Planując biwak szukamy takich miejsc, żeby zminimalizować różne zagrożenia, ale wszystkiego nie da się przewidzieć.
Nie tak daleko jak w zeszłym roku szliśmy w pięknej pogodzie przez puszczę Notecką. Na kolejny dzień zapowiadane były burze w okolicy. W nocy sprawdziłem i okazało się, że burza nadejdzie wcześniej – nad ranem. Dlatego tak się przeorganizowaliśmy w namiocie, że gdyby nagle nadeszło załamanie pogody to bierzemy niezbędne, uszykowane rzeczy, a namiot z całą resztą zostawiamy. Na szczęście noc minęła spokojnie, ale wczesnym rankiem, gdzieś około 5 zwinęliśmy cały obóz i po chwili zerwała się ulewa – szybka ewakuacja z lasu. Gdy wydostaliśmy się z lasu nadeszła burza, która z każdą minutą przemieszczała się w przeciwnym kierunku. Tutaj przydaje się liczenie sekund od momentu dojrzenia błysku do momentu usłyszenia grzmotu – 3 sekundy ~ 1 km od nas. Jeśli wyjdzie mniej niż 10 sekund i się zbliża to bądźmy bardzo ostrożni.
Plan awaryjny obejmuje także kwestie jedzenia i wody. W tym aspekcie musimy być zaopatrzeni w żelazną rację żywnościową, chociażby w postaci gorzkiej czekolady (której nie ruszamy w normalnych warunkach). A jeśli chodzi o wodę, to musimy mieć wcześniej obcykane potencjalne źródła wody.
Bezpieczeństwo na miejscu biwaku
Wybór miejsca to nie tylko kwestia widoku i wygody – to przede wszystkim bezpieczeństwo i szacunek dla natury.
Uważaj na zwierzęta i ich terytoria
Wybierając miejsce na namiot, trzymaj się z dala od ścieżek zwierząt i widocznych nor. Nie chcemy zakłócać ich codziennego rytmu ani blokować dróg do domu. Las to ich dom, my jesteśmy tylko na weekend. Jedzenie zawsze szczelnie zamykaj lub przechowuj w odległości od namiotu – dzięki temu zwierzęta nie nauczą się kojarzyć ludzi z łatwym dostępem do posiłku.
Sprawdź teren i drzewa
Oczyść podłoże pod namiotem z szyszek, patyków i kamieni – nie chcesz uszkodzić namiotu ani spędzić nocy na twardym i nierównym podłożu. Jeszcze ważniejsze: sprawdź drzewa nad głową. Nie rozbijaj się pod martwymi drzewami ani suchymi gałęziami. Nawet lekki wiatr może je złamać, a spadająca gałąź potrafi wyrządzić poważne szkody – i nie mówię tu tylko o namiocie. W środku lasu pomoc nie przyjedzie szybko.
Trzymaj się z dala od wody
Nie rozbijaj namiotu tuż przy strumieniu czy jeziorze. Po pierwsze – odcinasz zwierzętom dostęp do wodopoju. Po drugie – szczególnie w górach poziom wody może gwałtownie wzrosnąć i zalać obóz. Bezpieczna odległość to przynajmniej kilkadziesiąt metrów od brzegu.
Toaleta w lesie
Wyznaczcie miejsce na toaletę – przynajmniej 100-200 metrów od obozu i źródeł wody. Zakapujcie odchody (tu przyda się łopatka turystyczna). To kwestia higieny i szacunku dla innych.
Woda – nie pij prosto ze strumienia
Nawet jeśli woda wygląda krystalicznie czysto, może zawierać bakterie, pasożyty lub zanieczyszczenia niewidoczne gołym okiem. Zawsze ją przegotuj, przefiltruj lub użyj tabletek do uzdatniania. Nie pobieraj wody w pobliżu pól czy pastwisk – może być skażona nawozami lub odchodami. Wybieraj miejsca, gdzie woda płynie (nie stoi), i czerp ją z powierzchni, nie z dna. Ważne: nie myj naczyń ani siebie bezpośrednio w strumieniu – użyj pojemnika i zrób to w oddaleniu od brzegu. Nawet biodegradowalne mydło zanieczyszcza wodę.
Rośliny i owoce leśne – ostrożnie
Las kusi kolorowymi jagodami i aromatycznymi ziołami, ale zasada jest prosta: zbieraj tylko to, co naprawdę dobrze znasz. Pomyłki mogą być bardzo niebezpieczne – wiele trujących roślin wygląda podobnie do jadalnych. Jeśli nie jesteś pewien – nie jedz. „Lepiej głodny niż zatruty” to nie przesada.
Nawet jeśli rozpoznajesz roślinę, zwracaj uwagę gdzie rośnie. Nie zbieraj owoców przy drogach, torach czy polach uprawnych – mogą być zanieczyszczone metalami ciężkimi lub pestycydami. I nigdy nie zrywaj roślin chronionych, nawet jeśli są piękne czy pachnące. Możesz je fotografować, podziwiać, ale nie niszcz.
Ognisko – jeśli w ogóle
Jeśli w danym miejscu możesz rozpalić ognisko (sprawdź zasady!), wybierz miejsce osłonięte od wiatru i oczyść teren wokół z suchych liści i gałęzi. Po zakończeniu biwaku dokładnie zagaś ogień i zalej wodą – upewnij się, że żar jest zimny. Pożar lasu zaczyna się właśnie od niedopalonego ogniska.
Śmieci – zabierz wszystko
Wszystkie śmieci – bez wyjątku – zabierz ze sobą. Resztki jedzenia, opakowania, papier toaletowy – wszystko ląduje w worku i wraca z tobą. Nie zakopuj śmieci, nie pal ich w ognisku. Las to nie śmietnik.
Pamiętaj o nawodnieniu i regularnie sprawdzaj stopy podczas marszu
W upalne dni woda jest kluczowa i bardzo szybko możemy przegapić moment, w którym jesteśmy już lekko odwodnieni. Dotyczy to w szczególności dłuższych marszy. Dziecko, które ma niską wagę bardzo szybko może się odwodnić. Drugą kwestią także podczas marszu jest wietrzenie butów i ewentualna zmiana skarpet na świeże, jeśli te na nogach są już przepocone. W ten sposób zapobiegniemy ewentualnym otarciom, które bardzo szybko mogą zakończyć radość z tej pięknej przygody.
Zapamiętuj charakterystyczne punkty w drodze na biwak
Zapamiętaj punkty orientacyjne – typu drogi pożarowe, nr słupków oddziałowych (oczywiście należy też wiedzieć w jakim aktualnie nadleśnictwie się znajdujemy). Te informacje mogą być bardzo pomocne jeśli zajdzie sytuacja awaryjna i będziemy musieli wezwać służby ratunkowe. Miej przy sobie mapę lub naładowany telefon z GPS-em (za mapami offline, jeśli to możliwe).
Po czwarte – dobra zabawa
Dobra zabawa – bo o to w tym wszystkim chodzi
Z punktu widzenia dziecka ten punkt powinien być na pierwszym miejscu. I szczerze? Dla mnie też. W końcu cały ten wysiłek ma sens tylko wtedy, gdy spędzamy razem cudowny czas. Chcemy, żeby to był nasz wspólny czas pełen przygód i radości – nie stresujący maraton przetrwania.
Oczywiście nie mamy wpływu na wszystko – pogoda potrafi zaskoczyć, a las ma swoje prawa. Ale jeśli dobrze się przygotujesz (a właśnie po to był cały ten artykuł), zminimalizujesz większość problemów, które mogłyby popsuć wam biwak.
Dziecko jako część zespołu
Pamiętaj: dziecko to pełnoprawny członek waszej małej ekspedycji, nie pasażer. Niech uczestniczy w pracach obozowych – pomaga oczyścić podłoże pod namiot, uczestniczy w rozkładaniu namiotu , układa swoje rzeczy w środku. To daje mu poczucie sprawczości i odpowiedzialności. A przy okazji – zaangażowane dziecko to szczęśliwe dziecko.
Odkrywajcie razem
Po rozbiciu obozu nie zamykajcie się w namiocie. Wyruszcie na krótki spacer po okolicy – tropcie ślady zwierząt, szukajcie ciekawych kamieni czy ptasich piór, słuchajcie odgłosów lasu. Dla dziecka każdy patyk to miecz, każda szyszka to skarb, a każdy leśny zaułek to nowa tajemnica do odkrycia. Daj mu tę przestrzeń do zabawy i eksploracji.
Wieczorem, gdy zapada zmrok, opowiadajcie sobie historie, obserwujcie gwiazdy, wsłuchujcie się w nocne odgłosy lasu. To te chwile dziecko zapamięta na całe życie – nie markę namiotu ani kaloryczność posiłku.
Bądź elastyczny
Plany są po to, żeby je zmieniać. Jeśli dziecko chce zostać dłużej przy strumieniu i budować zapory z kamieni zamiast iść dalej szlakiem – super, zostańcie. Jeśli wieczorem jest zmęczone i chce szybko do śpiwora zamiast siedzieć przy ognisku – też w porządku.
A jeśli pierwsza noc w lesie się nie uda? Nie ma tragedii. Spakujecie się, wróciecie do domu i spróbujecie za miesiąc. Nie każde dziecko od razu pokocha las nocą – i to jest okej. Czasem trzeba kilku podejść, czasem jednego magicznego wieczoru. Nie naciskaj, nie zmuszaj. Buduj pozytywne wspomnienia, a reszta przyjdzie sama.
